ارائه ای از : سرکار خانم بهاره صفوی – روزنامه جام جم

طی چند ماه گذشته تقریبا تمام جنگل های کشور با آتش دست بهگریبان بوده اند. هفته گذشته در ادامه این جریان، دور سوم آتش سوزی جنگل های گلستانبا وقوع حریق در جنگل های ناهارخوران گرگان در حالی آغاز شد که آتش سوزی سری اولجنگل های گلستان در سال جاری از 26 آبان ماه آغاز شد و در دو سری قبلی در 5 منطقهجنگلی گلستان بیش از 80 فقره آتش سوزی رخ داد و بیش از 120 نقطه دچار حریق شد.

به این ترتیب صدها هکتار از بهترین جنگل های هیرکانی و خزریگلستان در آتش سوختند. در حالی که هنوز دور سوم آتش سوزی ها مهار نشده، ساکناناطراف بیم دارند که باقیمانده جنگل نیز بسوزد و از این ثروت ملی دیگر چیزی باقینماند. اما تجربه مشابه در سنندج، دالاهو، پاسارگاد، جنگل ابر، ارسباران و ده هامنطقه دیگر باعث شده اند تا از ابتدای سال تاکنون، تراژدی آتش و دود در اقصا نقاطکشور ما تکرار شود.

در این میان اگرچه آتش سوزی گلستان به دلیل طول مدت و گستردگیفاجعه رشدی 8 درصدی در میزان آتش سوزی سالانه جنگل های کشور را نشان می دهد و درنوع خود رکوردی بی سابقه بر جای گذاشته، اما این موضوع مشکل امروز و فردا نیست. بنابر آمار فائو (سازمان جهانی خواربار و کشاورزی سازمان ملل)، ایران سالانه 0/06 درصداز جنگل های خود را بر اثر آتش سوزی از دست می دهد که این میزان معادل 6500 هکتاراز جنگل هاست.

برای درک بهتر روند از بین رفتن سال به سال جنگل های کشور میتوان به آمار دیگری از فائو درباره مساحت جنگل ها و زمین های جنگلی ایران اشاره کردکه براساس آن تا پایان سال 1980 میلادی، مساحت جنگل های ما 18 میلیون و 43 هزارهکتار برآورد شده، اما آمارهای سال گذشته این سازمان حاکی از آن است که مساحت کلجنگل های ایران به 11 میلیون و 75 هزار هکتار کاهش یافته و سهم هر ایرانی از جنگلها به 2/0 هکتار رسیده است، در حالی که سرانه استاندارد جنگل در جهان برای هر نفر0/8هکتار است.

در این میان هر چند آمارهای سازمان های جهانی از مساحت جنگل هایایران با آماری که از سوی سازمان نهادهای مسوول این کشور اعلام شده، متفاوت است،اما تمام این آمارها بر کاهش چشمگیر جنگل های ایران در 4 دهه گذشته دلالت دارند. آتش، کاهش رطوبت، خشکسالی، عدم بارندگی مناسب، خشک بودن برگ درختان در فصل خزان وعدم بهره برداری از زمین هایی با شیب 60 تا 70 درجه در ارتفاعات دست به دست هم دادهتا این آتش سوزی ها که به صورت نقطه ای بوده اند، پس از مدت کوتاهی در سطحی وسیعگسترش پیدا کنند.

در چنین وضعیتی هرچند در خوشبینانه ترین حالت می توان علت آتشسوزی های اخیر را خشکی اقلیم و جنگل دانست، اما از نقش انسان به عنوان عامل شروعآتش سوزی و از همه اسفبارتر نبود امکانات لازم برای اطفای حریق با گذشت روزها وهفته ها نمی توان براحتی گذشت.

آتش سوزی تنها یکی از مشکلاتی است که در میان انواع و اقساممصیبت ها، گلستان را با بیش از 450 هزار هکتار وسعت روز به روز کوچک تر و نحیف ترمی کند؛ چرا که در طول سالیان اخیر این تنها باقیمانده جنگل های خزری و هیرکانی بابی مهری های فراوان از جمله شکار بی رویه وحوش و تعلیف دام روبه رو بوده و بویژهاحداث جاده باعث قطعه قطعه شدن زیست بوم های این منطقه شده و خسارات جبران ناپذیریرا به آن وارد کرده است.

حقیقت تلخ این است که مدیریت منابع طبیعی در کشور ما ضعیف است؛چراکه به عنوان مثال در حالی که در کشورهای دیگر نیروی هوایی، برج های دید بانی وسیستم های اطفای حریق وجود دارند، تا قبل از آغاز آتش سوزی ها سازمان جنگل ها ومحیط زیست ایران، یک هلیکوپتر هم نداشت تا بتواند با سرعت وارد عملیات اطفای حریقشود.

در چنین شرایطی با تاکید مسوولان مبنی بر سطحی بودن آتش سوزی وعدم وجود نگرانی در این مورد، آتش ها در دل گلستان پیشروی کردند و حتی درخت هایکهنسال ارزشمند را بر زمین انداختند. در چنین شرایطی حتی بالگردهایی که روزها پس ازآغاز آتش سوزی به منطقه اعزام شدند هم نتوانستند در خاموش کردن آتش نقشی ایفا کنند،چراکه ویژه اطفای حریق نبودند و در هر پرواز تنها امکان حمل 3 هزار لیتر آب رادارند که رقم قابل توجهی نیست.

عدم توانایی در مهار آتش سوزی های پی در پی گلستان در حالی استکه به گفته کارشناسان اگر آتش به کمربندها و حریم حفاظتی جنگل های سوزن برگ و دستکاشت منطقه برسد، این جنگل ها به دلیل قابلیت اشتعال بالا بسرعت خواهند سوخت و حاصلسال ها تلاش و زحمت از بین می رود.

? ذخایر ارزشمند سبز کشور

? جنگل های هیرکانی

این جنگل ها نوار سبز شمال ایران از آستارا تا گرگان را پوششداده اند. جنگل های هیرکانی را از قدیمی ترین مناطق و پوشش های گیاهی دنیا میدانند. به گونه ای که قدمت آن را به دوران ژوراسیک (دوره سوم زمین شناسی) منتسب میکنند. قدمت بسیار زیاد این جنگل ها و نیز گونه های منحصر به فرد موجود در آن (برخیگونه های اندمیک) باعث شده به عنوان یکی از باارزش ترین مناطق جنگلی ایران و دنیامحسوب شود. جنگل گلستان و جنگل ابر دو نمونه از جنگل های هیرکانی هستند. جنگل هایهیرکانی را می توان به عنوان یک موزه زنده در نظر گرفت.

? جنگل های ایرانی تورانی

پهنه جنگل های ایرانی تورانی بسیار وسیع است و تقریبا تمامایران را دربرمی گیرد. به همین دلیل این جنگل ها (که در 2 بخش کوهستانی و دشتیتوزیع شده اند) اهمیت بسزایی دارند. همه جنگل های شمال خراسان، دامنه های شرقیزاگرس و جنگل های پراکنده درمنه، بادام، پسته وحشی و... مناطق مرکزی ایران جزو اینتیپ جنگل محسوب می شوند.

? جنگل های کرانه خلیج فارس و دریای عمان

جنگل هایی کاملا ویژه که نوار ساحلی جنوب ایران را در بر گرفتهاند. از جنوب خاش تا تمام بخش های جنوبی خوزستان شامل این جنگل ها می شود. در اینمنطقه بیش از 50 گونه گیاهی اندمیک (اختصاصی) وجود دارد بخصوص گیاه مهرخوش که بهدلیل آثار دارویی کم نظیرش، برداشت بی رویه می شود و تا نابودی کامل فاصله چندانیندارد.

? جنگل های زاگرس

این جنگل ها که عمده درختانش بلوط است، از شمال غرب کشور(پیرانشهر و سردشت) آغاز و تا استان فارس (فیروزآباد) ادامه می یابد. به دلیل اینکه جنگل ها درکریدور ورودی غربی کشور قرار گرفته اند ارزش بسیار زیادی در تنظیمکیفیت هوای ورودی به کشور دارند.

? جنگل های ارسباران

ارسباران نیز در ردیف جنگل های هیرکانی قرار دارد و یکی از 5رویشگاه جنگلی مهم ایران محسوب می شود. تنوع زیستی ارسباران باعث شده این پهنه بهعنوان ذخیره گاه زیستی (ژنتیکی) به جهانیان معرفی شده و ثبت جهانی شود.

منبع : سایت آفتاب